روش ها و فصل مناسب برداشت قهوه

فصل برداشت قهوه

فصل برداشت قهوه یکی از مراحل کلیدی در زنجیره تولید این محصول ارزشمند است. این فرآیند که به شدت به شرایط اقلیمی، گونه‌های قهوه و موقعیت جغرافیایی منطقه بستگی دارد، تعیین‌کننده کیفیت نهایی دانه‌های قهوه است.

زمان‌بندی برداشت قهوه

زمان برداشت قهوه در مناطق مختلف جهان متفاوت است. در مناطق استوایی که قهوه عمدتاً کشت می‌شود، فصل برداشت به دوره‌های خشک و مرطوب وابسته است. به عنوان مثال:

• در کشورهای آمریکای لاتین مانند برزیل و کلمبیا، فصل برداشت معمولاً بین ماه‌های آوریل تا سپتامبر اتفاق می‌افتد.
• در آفریقا، به خصوص در کشورهای اتیوپی و کنیا، فصل برداشت معمولاً از نوامبر تا مارس ادامه دارد.
• در مناطق آسیایی مانند ویتنام و اندونزی، برداشت قهوه اغلب بین اکتبر و مارس انجام می‌شود

روش‌های برداشت قهوه تأثیر مستقیم بر کیفیت دانه و طعم نهایی قهوه دارند. انتخاب روش برداشت بسته به منطقه کشت، نوع قهوه (عربیکا یا روبوستا)، و منابع در دسترس متفاوت است. در ادامه، روش‌های اصلی برداشت قهوه و مزایا و معایب هر یک بررسی می‌شود:

۱. برداشت دستی (Hand-Picking)

در روش دستی، کارگران دانه‌های رسیده را به صورت انتخابی از شاخه‌ها برداشت می‌کنند. دانه‌های رسیده معمولاً رنگ قرمز یا زرد روشن دارند (بسته به گونه قهوه). این فرآیند نیازمند دقت و مهارت بالاست، زیرا دانه‌های نارس یا بیش‌ازحد رسیده باید جدا شوند.

برداشت دستی به دو روش اصلی انجام می‌شود:

• انتخابی (Selective Picking): فقط دانه‌های رسیده چیده می‌شوند. این روش برای تولید قهوه‌های تخصصی (Specialty Coffee) استفاده می‌شود.
• تمام‌دستی (Stripping): تمام دانه‌های روی شاخه به صورت هم‌زمان چیده می‌شوند. این روش کمتر دقیق است و دانه‌های نارس و رسیده باهم برداشت می‌شوند.

ویژگی‌ها:

• دقت بالا: فقط دانه‌های رسیده برداشت می‌شوند، که کیفیت محصول نهایی را بهبود می‌بخشد.
• زمان‌بر: نیازمند نیروی کار زیاد و هزینه بالاست.
• مناطق کاربرد: معمولاً در مزارع کوچک و در تولید قهوه‌های تخصصی (Specialty Coffee) استفاده می‌شود.

مزایا:

• تضمین کیفیت بالای دانه‌ها.
• کاهش دانه‌های نارس یا بیش‌رسیده در محصول.

معایب:

• هزینه بالا به دلیل نیاز به نیروی کار ماهر.
• زمان‌بر بودن، به ویژه در مزارع بزرگ.

۲. برداشت ماشینی (Mechanical Harvesting)

در این روش، از دستگاه‌های برداشت برای جدا کردن دانه‌ها از درخت استفاده می‌شود.

• ماشین‌های ارتعاشی (Shaking Machines):
  این دستگاه‌ها با لرزاندن شاخه‌ها، دانه‌های قهوه را از درخت جدا می‌کنند. دانه‌های جداشده روی صفحات یا تسمه‌هایی جمع‌آوری می‌شوند.
• ماشین‌های شانه‌ای (Stripping Machines):
  این ماشین‌ها به کمک شانه‌های مکانیکی، دانه‌های قهوه را از شاخه‌ها جدا کرده و به مخازن مخصوص هدایت می‌کنند.

ویژگی‌ها:

• سرعت بالا: مناسب برای مزارع بزرگ.
• کم‌دقت: تمامی دانه‌ها (رسیده و نارس) هم‌زمان برداشت می‌شوند.

مزایا:

• صرفه‌جویی در زمان و هزینه نیروی انسانی.
• کارایی بالا در زمین‌های صاف و وسیع.

معایب:

• کاهش کیفیت کلی محصول به دلیل برداشت دانه‌های نارس یا بیش‌رسیده.
• عدم امکان استفاده در مزارع با زمین‌های شیب‌دار یا مناطق صعب‌العبور.

 

۳. روش نواری (Strip Harvesting)

در این روش، برداشت به صورت خطی و پیوسته انجام می‌شود. کارگران با دست یا ابزار ساده‌ای مانند شانه‌های کشاورزی، دانه‌ها را از شاخه‌ها جدا می‌کنند.

همچنین ماشین‌های ساده‌ای نیز وجود دارند که فرآیند نواری را به صورت مکانیزه انجام می‌دهند. این دستگاه‌ها شاخه‌ها را لرزانده یا دانه‌ها را از آن جدا می‌کنند.

ویژگی‌ها:

• سرعت متوسط: تمام دانه‌ها، بدون در نظر گرفتن میزان رسیده بودن، برداشت می‌شوند.
• مناسب برای روبوستا: که معمولاً برای فرآوری صنعتی استفاده می‌شود.

مزایا:

• سرعت بالاتر نسبت به برداشت دستی.
• کاهش هزینه‌ها.

معایب:

• کاهش کیفیت محصول نهایی به دلیل وجود دانه‌های نارس.
• نیاز به فرآوری دقیق برای جداسازی دانه‌های با کیفیت.

 

۴. روش انتخابی (Selective Harvesting)

روش انتخابی (Selective Picking) یکی از دقیق‌ترین و باکیفیت‌ترین روش‌های برداشت قهوه است که به طور گسترده در تولید قهوه‌های تخصصی (Specialty Coffee) استفاده می‌شود. در این روش، تنها دانه‌های رسیده و باکیفیت از درخت برداشت می‌شوند، که باعث افزایش کیفیت نهایی محصول می‌شود. در ادامه جزئیات بیشتری ارائه شده است:

نحوه اجرای روش انتخابی

• بررسی دانه‌ها: کارگران به‌صورت دستی دانه‌های رسیده (به رنگ قرمز یا زرد، بسته به نوع قهوه) را از شاخه‌ها جدا می‌کنند.
• چیدن چندباره: به دلیل اینکه دانه‌های قهوه در زمان‌های متفاوت می‌رسند، کارگران باید در طول فصل برداشت چندین بار به درخت‌ها سر بزنند تا دانه‌های رسیده را برداشت کنند.

 

ویژگی‌ها:

• نیازمند چندین دور برداشت در فصل برداشت.
• معمولاً برای عربیکا استفاده می‌شود.

مزایا:

• محصول نهایی با کیفیت بسیار بالا.
• امکان تهیه قهوه‌های تخصصی.

معایب:

• هزینه و زمان بالا.
• نیاز به نیروی کار ماهر.

۵. روش تکان دادن (Shaking)

روش تکان دادن (Shaking) یکی از روش‌های برداشت قهوه است که در آن با تکان دادن درخت یا شاخه‌ها، دانه‌های قهوه از شاخه‌ها جدا شده و روی زمین یا یک سطح مخصوص جمع‌آوری می‌شوند. این روش بیشتر در شرایطی استفاده می‌شود که سرعت برداشت اهمیت بالایی داشته باشد و معمولاً با ابزار یا ماشین‌های مخصوص انجام می‌شود. در ادامه به جزئیات این روش می‌پردازیم:

نحوه اجرای روش تکان دادن

• دستی: کارگران با تکان دادن شاخه‌ها یا تنه درخت، دانه‌ها را جدا می‌کنند. این کار معمولاً با استفاده از دست یا ابزار ساده‌ای مانند چوب انجام می‌شود.
• مکانیزه: از ماشین‌های مخصوصی که به درخت متصل شده و آن را می‌لرزانند استفاده می‌شود. این دستگاه‌ها می‌توانند کل درخت یا بخش خاصی از آن را تکان دهند تا دانه‌ها سقوط کنند.

ویژگی‌ها:

• استفاده از نیروی انسانی یا ماشین برای تکان دادن درخت.
• دانه‌ها بر روی زمین یا پارچه‌ای پهن‌شده جمع‌آوری می‌شوند.

مزایا:

• مناسب برای مزارع بزرگ.
• کاهش هزینه‌های برداشت.

معایب:

• احتمال مخلوط شدن دانه‌های رسیده و نارس.
• افزایش نیاز به جداسازی و فرآوری بیشتر.

۶. برداشت به روش شناوری (Floating Method)

برداشت به روش شناور، یا به عبارت دقیق‌تر، جداسازی به روش شناور (Floating Method)، یک روش سنتی و ساده است که برای جمع‌آوری دانه‌های قهوه رسیده به‌کار می‌رود. این روش اغلب در مناطقی که زمین‌های کشاورزی شیب‌دار و کوهستانی هستند، استفاده می‌شود و به کشاورزان اجازه می‌دهد بدون نیاز به ابزارهای پیشرفته، دانه‌ها را از درختان جدا کنند.

نحوه کار روش شناور

• در این روش، دانه‌های قهوه‌ای که به‌طور طبیعی رسیده و به زمین افتاده‌اند، جمع‌آوری می‌شوند.
• به دلیل رسیده بودن دانه‌ها، این دانه‌ها به‌راحتی از شاخه‌ها جدا شده و به زمین می‌ریزند.
• کشاورزان به کمک ابزارهای ساده یا دست، دانه‌های جمع‌شده را از خاک یا برگ‌های اطراف جدا می‌کنند.

ویژگی‌های اصلی برداشت شناور

• دقت طبیعی: تنها دانه‌های رسیده به دلیل سنگینی و شرایط طبیعی سقوط می‌کنند.
• زمان‌بری: این روش نیازمند بررسی مداوم زمین برای جمع‌آوری دانه‌های تازه افتاده است.

استفاده در مناطق خاص: این روش بیشتر در مزارع کوچک و در زمین‌های شیب‌دار استفاده می‌شود، جایی که روش‌های مکانیزه قابل استفاده نیستند

مزایا:

• کیفیت بالا: دانه‌های جمع‌شده معمولاً رسیده و از کیفیت مطلوبی برخوردارند.
• ساده و کم‌هزینه: نیاز به تجهیزات یا نیروی کار پیشرفته ندارد.
• دوستدار محیط زیست: بدون آسیب به درختان یا مصرف انرژی اضافی.

معایب:

• محدودیت در حجم برداشت: این روش فقط دانه‌های رسیده و افتاده را جمع‌آوری می‌کند و برای مزارع بزرگ مناسب نیست.
• امکان آلودگی: دانه‌ها ممکن است با خاک، برگ‌ها یا حشرات آلوده شوند.
• نیاز به بررسی مداوم: کارگران باید زمین را مرتباً بررسی کنند تا از افتادن دانه‌ها غافل نشوند.

نتیجه‌گیری

• روش‌های دستی و انتخابی بهترین گزینه برای تولید قهوه‌های تخصصی و باکیفیت هستند، اما هزینه بالایی دارند.
• روش‌های ماشینی و نواری برای تولید انبوه و کاهش هزینه‌ها مناسب‌اند، اما کیفیت نهایی محصول ممکن است کاهش یابد.
• انتخاب روش مناسب به عواملی مانند نوع قهوه، میزان تولید، بودجه، و شرایط جغرافیایی بستگی دارد.